آموزش جامع ماسک ( Mask ) در فتوشاپ ( ۲۰۲۳ )

چرا از لایه ماسک در فتوشاپ استفاده می کنیم؟

یکی از بهترین دلایل برای استفاده از ماسک ها این است که به شما امکان ویرایش های غیر تخریبی ( non-destructive ) را می دهند. به عنوان مثال، به عکس این دو لاک پشت نگاه کنید. ما می خواهیم قسمتی از عکس سمت چپ را پاک می کنیم تا روی عکس لاک پشت سمت راستی قرار نگیرد!

شما می توانید لایه را به کمک ابزار انتخابگر بیضوی شکل ( Marquee tool ) و یا دیگر ابزارهای انتخاب کننده برش دهید. با این حال اگر این کار را انجام دهید، شما یک ویرایش تخریبی ( Destructive ) انجام داده اید زیرا به طور غیر قابل بازگشت، پیکسل های تصویر را حذف کرده اید!  به عبارت دیگر، اگر اشتباهی مرتکب شوید، دیگر نمی توانید به مرحله قبل برگردید و خطای خود را اصلاح کنید!

همچنین می توانید از ابزار پاک کننده ( Eraser Tool ) استفاده کنید که بسیاری از کاربران به دلیل کاربرد ساده آن سراغ آن می روند. این ابزار دقیقا مشابه با یک پاک کن مداد عمل می کند.  

اما این ابزار هم همان مشکل را دارد! درست مثل یک پاک کن واقعی، ویرایش شما تخریبی خواهد بود! زمانیکه پیکسل ها را پاک کردید، دیگر نمی توانید آن ها را برگردانید و برای همیشه از دست رفته اند!

با این حال استفاده از لایه ماسک ها به شما امکان ویرایش غیر تخریبی می دهند! بیاین به نحوه عملکرد این ابزار یه نگاهی بندازیم!

آشنایی با لایه ماسک در فتوشاپ

اجازه بدید در ابتدا نگاهی به تاریخچه این واژه بیندازیم!

وازه ماسک کردن ( Masking ) در اصل از نقاشی می آید. این تکنیک زمانی استفاده می شود که نقاشان می خواستند بخشی از بوم خود را بپوشانند و یا به اصطلاح مخفی نگه دارند و ماسک کنند! با این کار کنترل بیشتری روی قسمتی از بوم که می خواستند نقاشی خودشان را پیاده کننده داشتند.

البته،نقاشان هم در اصل این اصطلاح را از تئاتری گرفته‌اند که در آن بازیگران از ماسک‌ها برای تغییر هویت خود استفاده می‌کردند! اما لازم نیست بیشتر از این به ریشه و هویت این واژه بپردازیم!

مفهوم فتوشاپ از تکنیک نقاشی گرفته شده است، با این تفاوت که ماسک های فتوشاپ اغلب به عنوان ” لایه های ماسک ” شناخته می شوند، زیرا هر ماسک فقط برای یک لایه در تصویر کلی شما اعمال می شود.

در یک تصویر مشخص، یک لایه ماسک به یک لایه موجود دیگر پیوند داده می شود و به عنوان یک راهنمای نامرئی با استفاده از پیکسل های سیاه، سفید و خاکستری، قسمت هایی از لایه را کنترل می کند.

رنگ لایه ماسک 

در حال حاضر لایه ماسک ها در مقیاس خاکستری ( grayscale ) کار می کنند. رنگ سفید نمایان می کند، مشکی پنهان می کند و خاکستری چیزی مابین این دو است.  هر چقدر سایه های خاکستری تیره تر باشد، سایه های تیره خاکستری مات تر هستند در حالی که سایه های خاکستری روشن تر شفاف تر هستند.

در سمت چپ فتوشاپ روی نوارابزار، دو مربع رنگی دارید. به صورت پیش فرض این دو مربع باید سیاه و سفید باشند. اگر سیاه و سفید نیستند روی جعبه کوچکتر سیاه و سفید بالای آن ها کلیک کنید تا ریست شوند.

به یاد داشته باشید! سفید آشکار می کند و مشکی پنهان! بنابراین وقتی مربع سفید بالاتر باشد، همانطور که نقاشی می کنید تصویر را پدیدار می کنید و اگر مربع مشکی بالاتر باشد آن را پنهان می کنید.

اگر گیج شدید نگران نباشید! تا چند دقیقه دیگر همه چیز برایتان روشن می شود.

برای جابجایی بین دو رنگ می توانید از کلید X روی کیبورد استفاده کنید و یا روی فلش ۹۰ درجه بالای کادرها کلیک کنید.

این مثال را در نظر بگیرید.

همانطور که لایه تصویر در پنل لایه ها انتخاب شده است، ( در این مثال تصویر لاک پشت سبز ) روی آیکون لایه ماسک در پایین پنل لایه ها کلیک کنید. شبیه یک مستطیل با سوراخ دایره ای در مرکز است.

حالا یک لایه ماسک سفید در کنار لایه تصویر شما ظاهر می شود. در مثال بعدی، نگاهی به لایه ماسک سیاه میندازیم.

اگر به لایه ماسک، پیکسل های خالص سفید اضافه کنید، بخش مربوطه لایه مات و نمایان تر می شود. این در حالی است که اگر به آن پیکسل های مشکی اضافه کنید، بخش مربوطه به لایه شما شفاف تر می شود. همچین می توانید با استفاده از تناژ های رنگی خاکستری تا مقداری شفافیت جزئی بدست بیاورید.

این بدان معناست که شما می توانید بخش هایی از لایه های خود را بدون حذف هیچ یک از داده های پیکسلی نمایان و پنهان کنید! اگر زمانی احساس کردید که بخش زیادی از لایه خود را پنهان کرده اید، می توانید سراغ لایه ماسک بروید و اصلاحات خود را انجام دهید. در عوض اگر لایه ماسکی در کار نبود، باید تمام ویرایش های قبلی خودتان را دوباره از اول انجام می دادید!

حالا زمانیکه به لایه های تنظیم کننده ( Adjustments Layers ) لایه ماسک اضافه می کنید، واقعا قضیه جالب تر هم می شود! زیرا می توانید به کمک آن محتوای بخش‌های خاصی از تصویر خود را کاملاً تغییر دهید بدون اینکه داده‌های تصویر اصلی را از بین ببرید ( بعدا بیشتر راجع به این قضیه صحبت می کنیم ) 

نکته درباه یک اصطلاح خاص! محافظت شده در مقابل محافظت نشده ( Protected Vs UnProtected )

بخش ” حفاظت شده ” از یک ماسک نواحی می باشند که یا مخفی شده اند و یا در حالت اصلی خود حفظ شده اند. این در حالی است که بخش ” حفاظت نشده ” به نواحی اطلاق می شود که نمایان هستند و تحت تاثیر هر یک از اصلاحات شما قرار می گیرند!

نقاشی با لایه ماسک

خب ما داریم از یک لایه سفید ماسک استفاده می کنیم. بزارید باهاش نقاشیمون رو شروع کنیم تا ببینیم چه اتفاقی می افته!

روی کیبورد خود دکمه B را فشار دهید تا ابزار قلم مو ( Brush ) فعال شود!

دوباره این جمله را میگیم! رنگ سفید نمایان و رنگ مشکی پنهان می کند! ما می خواهیم بخشی از تصویر لاک پشت سبز را برش دهیم پس نیاز به پنهان کردن آن داریم! پس مطمئن شوید که رنگ پیش زمینه روی مشکی قرار گرفته است ( مربع اول در نوار ابزار باید مشکی باشد )

حالا روی تصویر خود با قلم مو بکشید. هر نقطه ای که براش را روی آن بکشید، حذف خواهد شد!

حالا فرض میگیریم قسمتی که نمی خواستید را به اشتباه پاک کرده اید!

هیچ مشکلی نداره! فقط کافیه دکمه X را فشار دهید تا رنگ پیش زمینه ( مربع اول ) را روی سفید قرار دهید. رنگ سفید نمایان می کند! پس هرجایی که قلم مو رو بکشید، تصویر شما دوباره پدیدار می شود!

شما می توانید این کار را در هر مرحله ای انجام دهید. حتی موقعی ای که چندین ادیت مختلف انجام داده اید و دیگر نمی توانید از قابلیت بازگشت ( Undo ) استفاده کنید. حتی زمانیکه فایل خود را به صورت PSD ذخیره کرده اید و دوباره آن را باز کرده اید! طبیعتا در این حالت هیچ چیزی برای بازنشانی ( Undo ) وجود ندارد اما به لطف لایه ماسک می توانید هر چیزی که دوست دارید را برگردانید!

معکوس کردن لایه ماسک 

لایه ماسک همچنین در جهت معکوس نیز کار می کند که در بعضی شرایط واقعا کاربردی است!

حتما یادتان می آید که بالاتر اشاره کردیم که داریم با لایه ماسک سفید کار می کنیم! حالا نوبت به این رسیده ببینیم با لایه ماسک سیاه چه اتفاقی می افته!

این نتیجه استفاده از لایه ماسک سفید روی تصویر لاک پشت سبزمان است. رنگ سفید نمایان می کند و همانطور که می بینید لاک پشت سبز دوباره نمایان شده است!

حالا دکمه های Ctrl + I را روی کیبورد فشار دهید تا لایه ماسک را معکوس کنید و به مشکی تبدیل کنید!

مشکی پنهان می کند. پس تصویر لاک پشت سبز ما ناپدید می شود! حالا اگر دوباره با لایه ماسک سفید روی تصویر بکشید، لاک پشت سبز نمایان می شود!

توجه داشته باشید که رنگ سفید روی نمایه کوچک لایه ماسک در پنل لایه ها ظاهر می شود.

نقاشی با خاکستری

یادتان می آید بالاتر گفتیم که لایه ماسک چجوری در مقیاس رنگ خاکستری ( Grayscale ) کار می کنه؟ سفید نمایان می کنه! مشکی پنهان می کنه! و خاکستری هم تقریبا چیزی مابین این دو انجام میده!

امتحانش کنید! روی مربع اول در نوارابزار کلیک کنید و وقتی کادر انتخابگر رنگ باز شود رنگی خاکستری انتخاب کنید. سایه های تیره تر مات تر و سایه های روشن تر شفاف تر خواهند بود!

برای این مثال ما سایه روشن تری از خاکستری را انتخاب کرده ایم. حالا ببینید وقتی لایه ماسک سیاه روی تصویر می کشیم چه اتفاقی می افتد!

توجه کردید که افکت شفاف تر شده است؟

ساخت ماسک با سلکشن ها

اگر بخشی از تصویر خود را با یکی از ابزارهای انتخاب کننده ( مثل Quick Selection و … ) سلکت کرده اید و حالا می خواهید همین بخش را به لایه ماسک تبدیل کنید، روی آیکون گزینه اضافه کردن ماسک ( Add a mask ) در پایین پنل لایه ها کلیک کنید. زمانیکه لایه ماسک ایچاد شد، فتوشاپ از نواحی انتخاب شده شما به عنوان یک ناحیه نمایان و محافظت نشده استفاده می کند!

همانطور که در بخش بعدی خواهید دید، فتوشاپ با ماسک ها و انتخاب ها به صورت مشابه رفتار می کند زیرا از نقطه نظر فنی تقریباً هر دوی آن ها یکسان هستند. این کار جابجایی بین این دو را آسان تر نیز می کند! 

ماسک کردن حرفه ای با گزینه Select And Mask

از آنجایی که ماسک کردن نقش پر رنگی در ویرایش های فتوشاپ دارند، ادوبی که محیط کاری اختصاصی برای فرآیند انتخاب و ماسک کردن ( Select And Mask ) در خود برنامه ایجاد کرده است! اگر راستش را بخواهید این محیط کاری به دلیل پیچیده بودن و قابلیت های فراوان نیازمند یک مقاله جداگانه برای معرفی است اما خب در این قسمت نگاهی مختصر به آن می اندازیم!

برای اجرا کردن محیط کاری Select And Mask، از نوارمنوی فتوشاپ سراغ گزینه Select بروید و سپس Select and Mask را انتخاب کنید. همچنین هر زمانیکه که سلکشی خاصی با ابزارهای انتخابگر ( مثل Rectangular Marquee, Magic Wand و … ) ایجاد کنید، گزینه Select And Mask به صورت خودکار در نوارگزینه های فتوشاپ در قسمت بالا ظاهر می شود.

محیط کاری Select And Mask به طوری طراحی شده است که به راحتی می توانید همانطور که روی پروژه خودتان تمرکز کرده اید از دیگر پنل های فتوشاپ مثل نوارابزار و … نیز استفاده کنید. ابزار ها در سمت چپ، نوارگزینه ها در قسمت بالایی رابط کاربری، پنجره اصلی تصویر و تنظیمات کلی آن در سمت راست!

زمانیکه از گزینه Select And Mask استفاده می کنید، انگار دارید در اطراف شی موردنظر خودتان یک سلکشن ایجاد می کنید! اما نگران نباشید! وقتی زمان خروجی گرفتن بود، می توانید به فتوشاپ بگویید که بجای نگه داشتن آن محیط به عنوان یک سلکشن، یک لایه ماسک جدید ایجاد کند. همانطور که گفتیم، ماسک و سلکشن ها در فتوشاپ تا حد زیادی به یکدیگر مرتبط هستند!

برای ایجاد انتخاب ( سلکشن ) یا ماسک خود، بهتر است در ابتدا از دکمه Select Subject در بالای فضای کاری استفاده کنید. با این گزینه سوژه شما به صورت خودکار انتخاب می شود. البته این گزینه زیاد دقیق نیست! مخصوصا زمانیکه با تصاویر پیچیده و جزئیات بیشتری سر و کار دارید! اما از آنجایی که به صورت خودکار بخشی از پروسه ماسک کردن را برایتان انجام می دهد و قدم اولتان را مشخص می کند، می توانید با استفاده از آن حسابی در وقتتان صرفه جویی کنید!

می توانید از ترکیب انتخابگر سریع ( Quick Selection tool ) و ابزار قلم مو ( Brush Tool ) برای ایجاد سکلشن های خود استفاده کنید. به صورت پیش فرض، با استفاده از این ابزارها می توانید به ناحیه انتخاب شده فعلی، نقاط بیشتری اضافه کنید. همچنین می توانید دکمه Alt را روی کیبورد نگه دارید و پس از آن با کشیدن قلم مو از نواحی انتخاب شده کسر کنید! ( پاک کنید ! )

همچنین می توانید به کمک ابزار اصلاح لبه ها ( Refine Edge tool ) لبه‌های پیچیده مانند مو، خز، شاخه‌ها و سایر جزئیات ظریفی که به سختی با دست ماسک می شوند را انتخاب و یا ماسک کنید. 

برای نهایی کردن ماسک و خروج از فضای کاری Select and Mask، بخش تنظیمات خروجی را در سمت راست رابط کاربری پیدا کنید. تنظیمات Output To را به Layer Mask تغییر دهید و روی دکمه OK کلیک کنید.

ماسک کردن تصاویر وکتور

تا به اینجای کار فقط راجع به لایه های ماسک مبتی بر پیکسل صحبت کرده ایم. ماسک های پیکسلی رایج ترین نوع ماسک ها در فتوشاپ هستند. اما این امکان هم وجود دارد که ماسکی اضافه کنیم که از اشکال وکتور استفاده کند! با این حال خود ما اکثرا از آن استفاده نمی کنیم چون بسیار پیش پا افتاده هستند اما در مواقعی نیز بسیاری کاربردی هستند.

برای اضافه کردن ماسک وکتور به لایه، چند روش مختلف وجود دارد:

1. اگر از قبل یک ماسک پیکسلی به لایه شما متصل شده است، فقط کافی است روی دکمه Add a mask در پایین پنل لایه ها برای بار دوم کلیک کنید تا فتوشاپ یک ماسک وکتور اضافه کند.
2. همچنین می توانید بدون لایه ماسک پیکسلی، ماسک وکتور اضافه کنید. در پنل لایه ها، لایه موردنظرتان را انتخاب کنید. سپس از نوار منو روی گزینه Layers بزنید و گزینه Vector Mask  را انتخاب کنید. در پنجره بعدی روی Reveal All کلیک کنید. 

به جای استفاده از ابزار قلم مو ( Brush ) که روی لایه ماسک های معمولی استفاده کردید، از ابزار Pen برای قرار دادن نقاط لنگرگاه برای ایجاد اشکال در ماسک  وکتور خود استفاده کنید.

ابزار خودکار ( Pen ) را از نوارابزار انتخاب کنید و یا دکمه P را روی کیبورد فشار دهید. همانطور که لایه وکتور شما در پتل لایه ها انتخاب شده است، برای گذاشتن اولین نقطه لنگرگاه در طرح کلی خود کلیک کنید و سپس این مرحله را تکرار کنید تا شکل ماسک وکتور شما تکمیل شود.

اگر می خواهید یک منحنی روی شکل خود ایجاد کنید، روی نقطه لنگرگاه کلیک کنید و بکشید. همچنین می توانید دکمه Ctrl را روی کیبورد خود نگه دارید تا به طور موقت ابزار خودکار را به ابزار انتخاب کننده مستقیم تبدیل کنید که به کمک آن می توانید جایگاه هر یک از نقاط را تغییر دهید و محنی خود را تنظیم کنید.

زمانیکه دکمه Ctrl را نگه دارید، نشانگر ماوس شما تغییر خواهد کرد.

شورتکات های بدربخور برای ماسک کردن در فتوشاپ

• اگر می خواهید ماسک خود را در پنجره اصلی تصاویر ببینید، دکمه Alt را نگه دارید و روی نمایه لایه ماسک خود در پنل لایه ها کلیک کنید!
• اگر می خواهید ماسک خود را در یک پوشش ( Overlay ) قرمز رنگ با شفافیت ۵۰ درصد ببینید، دکمه های Shift و Alt را نگه دارید و روی لایه ماسک خود در پنل لایه ها کلیک کنید. همچنین می توانید از دکمه \ نیز استفاده کنید.
• اگر می خواهید یک سلکشن دور تا دور نواحی محافظت نشده روی ماسک خودتان ایجاد کنید، دکمه Ctrl را نگه دارید و روی لایه ماسک خود در پنل لایه ها کلیک کنید.

یک روش دیگر!‌ حالت ماسک سریع (‌ Quick Mask Mode )

قبل از اینکه فضای کاری Select and Mask معرفی شود و حتی قبل از اینکه ابزارهای انتخابگر خودکار وجود داشته باشند، حالت ماسک سریع ( Quick Mask mode ) وجود داشت. حالت ماسک سریع دقیقا همان کاربردی را دارد که از اسمش پیداست! از یک شورتکات روی کیبورد خود استفاده می کنید و پس از آن به کمک ابزار های براش ( مثل قلم مو، خودکار، مداد و  … ) یک ماسک با پوشش موقتی نمایان ایجاد می کنید. 

شاید مقداری گیج کننده باشد، اما Quick Mask در واقع یک سلکشن ( انتخاب ) ایجاد می کند! اما کسانیکه تا اینجای مقاله ما را همراهی کرده باشند، می دانند که فتوشاپ با ماسک و سلکشن ها به طور مشابه برخورد می کند! هر زمانیکه سلکشن خودتان را ساختید، فقط  یک مرحله دیگر مانده است که آن را به یک لایه ماسک دائمی تبدیل کنید!